هپاتیت B

اپیدمَیولوژی ویروس هپاتیت B

عفونت هپاتیت B، معضلی بهداشتی در سراسر دنیا است و حدود 350 میلیون نفر حامل ویروس هپاتیت B در سراسر جهان وجود دارند؛ گرچه با توجه به واکسیناسیون نوزادان و افراد پرخطر، شیوع درصدی (و نه عددی) بیماری در دنیا کاهش یافته است. شیوع عفونت مزمن هپاتیت B در نواحی مختلف دنیا متفاوت است

از این جهت به سه منطق با شیوع بالا، متوسط و پایین تقسیم می­شوند:

1-    مناطق با شیوع پایین، شامل آمریکا، اروپای غربی، استرالیا و نیوزیلند که 1 تا 2 درصد جمعیت آن­ها حامل مزمن هپاتیت B می­باشند.

2-    مناطق با شیوع متوسط، شامل کشورهای واقع در نواحی مدیترانه، ژاپن، هند، سنگاپور، خاورمیانه، آمریکای جنوبی و لاتین که 3 تا 5 درصد جمعیت این کشورها حامل مزمن هپاتیت B می­باشند.

3-    مناطق با شیوه بالا، جنوب شرقی آسیا و آفریقا که 10 تا 7 درصد جمعیت آن­ها حامل مزمن هپاتیت B می­باشند.

علت وجود این طیف وسیع از نظر شیوع هپاتیت B در سطح دنیا، سن ابتلا به بیماری می­باشد که به طور معکوس با مزمن شدن بیماری مرتبط است. به طوری که:

1-    احتمال مزمن شدن بیماری در موارد ابتلای حوالی تولد حدود 90 درصد است.

2-    احتمال مزمن شدن بیماری در سنین 1 تا 5 سال حدود 50-20 درصد است.

3-    احتمال مزمن شدن بیماری در بالغین کمتر از 5 درصد است.

در ایالات متحده، هر سال بیش از 12 میلیون (1 نفر از 20 نفر) به HBV آلوده شده و 5000 نفر از آن می­میرند. در دنیا، یک نفر از سه نفر با HBV آلوده می­شوند، با تقریباً 1 میلیون مرگ در سال. با این حال، در کشورهای توسعه یافته تعداد بیشتری آلوده می­شوند که 15% جمعیت در زمان تولد و یا در دوران طفولیت با آن آلوده می­گردند.

اپیدمیولوژی هپاتیت B در ایران:

در حال حاضر ایران جزو مناطق با شیوع پایین محسوب می­شود. در سال 1980 شیوع هپاتیت B در ایران حدود 3% بود، به طوری که این شیوع در استان فارس حدود 7/1% و در استان سیستان و بلوچستان به 5% می­رسید؛ ولی در دهه اخیر این شیوع به طور مشخص کاهش یافته است که عامل آن را می­توان آگاهی مردم در مورد عوامل خطرزا، شروع واکسیناسیون از سال 1993 برای همه متولدین و افراد با ریسک بالا، مثل کارکنان بهداشتی و استفاده از سرنگ­های یک­بار مصرف نام برد. عمده­ترین مسیر انتقال، از طریق مادر به نوزاد و معتادان تزریقی می­باشد و 56-51 درصد از بیماران ایرانی مبتلا به سیروز کبددی از لحاظHBsAg مثبت می­باشند. در حال حاضر شیوع حاملین مزمن هپاتیت B هشت ژنوتیپ را شامل می­شود. در ایران ژنوتیپ D و زیرتیپ ayw2 غالب است و حدود 80% از مبتلایان به عفونت مزمن هپاتیت B در ایران، HBeAg منفی می­باشند

جنس ویروس

DNA – در سرم به سه شکل

مقاومت ویروس

تا یک هفته در محیط زنده می ماند

نحوه ی شروع

تدریجی (شبیه بیماری سرم) - گاهي حاد

دوره ی کمون

6 هفته تا 6 ماه ، طولانی ترین دوره کمون

درمان بیماران مبتلا به هپاتیت :B

 به طور کلی در عفونت هپاتیت B، فقط افرادی که مبتلا به هپاتیت مزمن می­باشند، برای درمان انتخاب می­شوند

اهداف درمانی عفونت مزمن هپاتیت B عبارتند از:

1- سرکوب تکثیر ویروس در دراز مدت با هدف جلوگیری از پیشرفت آسیب کبدی

2- محو ماندگار شاخص­های تکثیر فعال ویروسی (HBeAg و HBV DNA)

3- بهبود بالینی، بیوشیمیایی و هیستولوژی کبد

علايم باليني

تب و لرز

خستگی – سستی و رخوت و ضعف

تهوع و استفراغ- سردرد

کاهش اشتها

پر رنگ شدن ادراروكمرنگ شدن مدفوع

درد و حساسیت ناحیه ی زیر دنده ی راست

زردی ملتحمه و پوست

حساسيت و بزرگي اسپن كبد

حساسيت و تندرنس ناحيه ي كبد

شیوع بیماری هپاتیت  Bدر جهان

دو میلیــارد نفر در سراسر جهـــان – بیش از 350 میلیون ناقل – در کشور های پیشرفته،بیشتر از راه تماس جنسی و تـزریقـــات آلـــوده و در کشور های در حال توسعــه،بیشتـــر از راه مـــــــادر بـــــه کـــــــودک و در حیـــــن زایــمــــــان.

تشخیص

براساس اكثر گزارش‌هاي علمي، بسياري از كساني كه به ويروس هپاتيت‌ B آلوده مي‌شوند، از بيماري خود آگاهي ندارند و سال‌ها پس از ابتلا، از وجود اين بيماري مطلع مي‌شوند. راه تشخيص اين بيماري اندازه‌گيري آنتي ژن سطحي اين ويروس يعني HBS AG است. اگر در فردي آزمايش HBS AG مثبت شود، نشان مي دهد كه آلوده به ويروس هپاتيت B است يعني در بدن وي ويروس هپاتيت B وجود دارد. آنچه اين آزمايش را معني‌دار مي‌كند، حال عمومي بيمار، وضعيت كبد (اندازه آن و نتايج آزمايش‌هاي مخصوص كبد) و چند آزمايش ديگر در مورد فعاليت ويروس در بدن است. در بسياري از موارد به دنبال كشف يك مورد HBS AG مثبت، ساير افراد خانواده آزمايش شده و موارد مثبت بدون علامت شناسايي مي‌شوند.

بهتر است ناقلين هپاتيت به صورت دوره‌اي (3 تا 6 ماه) از نظر عملكرد كبد بررسي شوند تا در صورت تبديل شدن به هپاتيت مزمن، تشخيص و درمان سريع‌تر صورت گيرد و از تخريب بيشتر كبد جلوگيري شود.

مهم‌ترين مسئله در ارتباط با ناقلين هپاتيت B

اين بيماران هيچ گونه علامت، نشانه و ناراحتي ندارند، ولي در خونشان ويروس وجود دارد. مهم‌ترين مسئله در مورد اين گروه از افراد، مراجعه به پزشك هر 6 ماه يك بار و بررسي آزمايشگاهي جهت تعيين وضعيت كبدي است. اين امر جنبه حياتي دارد و با انجام آن مي‌توان به فعال شدن بيماري در مراحل اوليه پي برد.

عاقبت ناقلين هپاتيت  B

در اكثر موارد، شواهدي دال بر تخريب و التهاب سلول‌هاي كبدي ديده نمي‌شود. در واقع يك سازش و همزيستي بين ويروس‌ها و سيستم دفاعي بدن به وجود مي آيد. اين سازگاري ممكن است تا ساليان سال باقي بماند و بيمار مشكل كبدي پيدا نكند و ويروس همچنان در حالت نهفته تا آخر عمر باقي بماند. از هر 100 نفري كه به اين حالت مبتلا هستند، ساليانه 1 تا 2 نفر ويروس را از بدن خود پاك كرده و آزمايش HBS AG آنها منفي مي‌شود. تعداد بسيار كمي از اين افراد در عرض چند سال، دچار عود بيماري شده و به اصطلاح فعاليت ويروس در بدن آنها مجدداً از سر گرفته مي‌شود. به همين دليل است كه به حاملين هپاتيت B توصيه مي‌شود تا براي معاينه و انجام آزمايش‌هاي كبدي و بررسي وضعيت‌شان هر 6 ماه يك بار به پزشك معالج خود مراجعه كنند.

بهتر است ناقلين هپاتيت به صورت دوره‌اي (3 تا 6 ماه) از نظر عملكرد كبد بررسي شوند تا در صورت تبديل شدن به هپاتيت مزمن، تشخيص و درمان سريع‌تر صورت گيرد و از تخريب بيشتر كبد جلوگيري شود.

چگونگي گسترش هپاتيت B

ويروس هپاتيت B از طريق تماس با خون، مايع مني، ترشحات واژينال و خون قاعدگي فرد مبتلا به بدن شخص سالم وارد مي‌شوند. راههاي انتقال عبارتند از:

تماس جنسي: وجود هر گونه خراش و زخم در ناحية دهانی ،مقعد، واژن و پيشا براه در هنگام رابطه جنسي مي‌تواند سبب ورود ويروس به بدن شود.

استفاده از سوزن مشترك باديگران جهت تزريق داروهاي غيرمجازدر معتادان تزریقی

تماس شغلي: تماس داشتن با خون ، فرو رفتن سوزن آلوده به خون فرد مبتلا بصورت ناگهاني به داخل بدن ، پاشيده شدن خون آلوده به چشم، دهان و يا زخمي روي پوست، همواره كاركنان مراکز بهداشتي بیمارستانی را تهديد مي‌‌كنند.

مادر مبتلا به هپاتيت B در حين زايمان سبب انتقال بيماري به نوزاد خود مي‌شود (هنگام عبور نوزاد از كانال زايماني). شيردادن به شيرخوار سبب انتقال بيماري نمي‌شود.

استفاده از ابزار نفوذ كننده در پوست بدن و تاتو در صورتيكه قبلاً استريليزه نشده باشند.

در گذشته، انتقال خون يكي از راههاي معمول آلوده شدن با ویروس هپاتيت B بود. اما امروزه تمام خونهاي اهدايي در سازمان انتقال خون از نظر هپاتيت B بررسي مي‌شود.

دوران سرايت و تكثير ويروس:

علائم بيماري بطور متوسط 90 تا 60 روز ( 45 تا 180 روز) پس از ورود ويروس هپاتيت B به بدن ايجاد مي‌شود. اين دوران، دوره کومون ناميده مي‌شود. در دوره کومون و چند هفته پس از بروز علائم، ويروس از طريق خون، مايع مني، ترشحات واژينال ( شامل خون قاعدگي) و … فرد بيمار ( چه به صورت تازه و چه بصورت خشك شده) قابل انتقال است. خون بالاترين ميزان ويروس را دارا است. در صورت خشك شدن موارد نامبرده مي‌توانند براي يك هفته و يا بيشتر آلودگي را منتقل نمايند. در موارد ابتلا به هپاتيت B حاد، پس از توليد شدن آنتي بادي ضد آنتي ژن سطحي ويروس هپاتيت B در بدن (HBsAb) ديگر بيماري قابل سرايت نيست. در صورت ابتلا به هپاتيت B مزمن امكان انتقال ويروس در تمام عمر وجود دارد.

عواملی که احتمال ابتلا به هپاتيت B را افزایش می دهند:

برخي عادات شخصي و بعضي از مشاغل خطر ابتلا به هپاتيت B را افزایش می دهند. افراد در معرض خطر حتماً باید واكسن هپاتيت B را دريافت نمایند. افراد در معرض خطر عباتند از:

افرادی که شریک جنسی آنها مبتلا به هپاتیت B است.

کسانی که شریک های جنسی متعدد دارند و از وضعیت سلامت آنها مطمئن نیستند.

کسانی که از سوزن مشترک برای تزريق مواد مخدر استفاده می کنند.

كاركنان بهداشتي مانند پزشكان و دندانپزشكان و پرستاران، تكنسين‌هاي آزمايشگاه و دانشجويان پزشكي

افرادي كه مسئوليت کفن ودفن اموات را دارند.

كاركنان و ساكنان مراكز نگهداري افراد عقب ‌مانده ذهني

كاركنان زندانها و زندانيان طولاني مدت

افرادي كه با مبتلایان به هپاتيت B مزمن زندگی می کنند.

افرادي كه از تاتو و ديگر ابزارهاي سوراخ كننده پوست كه چندان با دقت تميز نشده باشند استفاده کنند.

نوزادانی که از مادران مبتلا به هپاتيت B متولد می شوند.

بیمارانی که دارند و فاكتورهاي انعقادي دريافت میکنند.

بیمارانی که دياليز می شوند.

همجنس بازان

پیشگیری 

جهت محافظت از خود در برابر آلوده شدن با ويروس هپاتيت B بايد از تماس با خون و ديگر ترشحات بدني افرادي كه سلامتی وسابقه جنسي آنها براي شما مشخص نمي‌باشد، پرهيز نمائيد. به نكات زير توجه نمائيد:

هنگام رابطة جنسي از كاندوم استفاده نمائيد.

از سوزن تزريقي مشترك با ديگران استفاده نکنید.

در هنگام كار با خون از دستكش استفاده نمائيد .

ازتیغ اصلاح ومسواک مشترک با دیگران استفاده نکنید.

پیشگیری قبل از تماس با ویروس هپاتیت B

واكسيناسيون عليه هپاتيت B موثرترين راه براي جلوگيري از ابتلا به هپاتيت B مي‌باشد. در صورتيكه 3 نوبت واكسن هپاتيت B را دريافت نمائيد تا 95% عليه اين بيماري ايمن خواهيد بود.

واكسيناسيون براي حدود 15 سال باقي خواهد ماند، انجام واكسيناسيون در موارد زير پيشنهاد مي‌شود:تمام نوزادان تازه متولّد شده

تمامي افراد 18 سال و يا كمتر كه تاكنون واكسن هپاتيت B را دريافت نكرده‌اند.

معتادان تزريقي

افرادي كه بيش از 1 شريك جنسي در 6 ماه اخير داشته‌اند و يا سابقة يكي از بيماري‌هاي مقاربتي را دارند.

مردان هم جنس باز

هم خانه بودن و يا تماس جنسي با فرد مبتلا به هپاتيت B

افرادي كه دچار اختلالات انعقادي هستند ( مثل هموفيلي) و فاكتورهاي انعقادي را از خونهای اهداشده دیگران دريافت مي‌كنند.

افراد مبتلا به نارسايي شديد كليه كه نياز به هموديانير دارند.

كاركنان مراكز بهداشتي و بيمارستان‌‌ها كه با خون بيماران تماس دارند.

افرادي كه در زندانها و موسسات نگهداري افراد ناتوان و عقب مانده كار و زندگي مي كنند.

اگر جزء هيچ كدام از گروههاي فوق نيستيد باز هم با پزشك خود راجع به دريافت واكسن مشورت نمائيد. 40 – 30% از مبتلايان به هپاتيت B در هيچ كدام از موارد فوق قرار نمي‌گيرند.