سوندهاي ساده يا نلاتون
اين سوندها در واقع لوله‌هاي پلاستيكي بسيار نرم و انعطاف‌پذيري هستند كه در داخل آن مجرايي براي عبور مايعات، و به طور مثال ادرار، وجود دارد. زماني كه به دلايلي مسير طبيعي ادرار مسدود مي‌شود، اين سوندها به داخل مجراي ادرار كار گذاشته مي‌شوند تا با كنارزدن محل انسداد، به درون مثانه برسند. پس ادرار موجود در داخل مثانه از درون مجراي موجود در داخل اين سوند مي‌تواند به راحتي به بيرون تخليه شود. تنها مساله‌اي كه در مورد اين سوندها وجود دارد اين است كه سوند پس از تخليه ادرار بايد خارج شود اگر دفعات بعد باز هم براي تخليه ادرار به كمك اين سوند نياز باشد، بايد دوباره كار گذاشته شود.
سوندفولي
اين سوندها در انتهاي خود، يعني در بخشي از سوند كه پس از عبور كردن از مجراي ادرار به درون مثانه مي‌رسد، كيسه كوچكي دارند. اين كيسه كوچك ازطريق يك مجراي بسيار باريك در بدنه سوند با سوراخي كه در انتهاي ديگر سوند وجود دارد در ارتباط است. بدين‌ترتيب پزشك يا پرستار مي‌تواند ازطريق اين سوراخ به مقدار مناسب مايع به داخل بفرستد و از اين طريق كيسه كوچك پر از هوا شده و به قدري بزرگ مي‌شود كه ديگر امكان عبور آن از مجراي ادرار بيمار وجود ندارد و بنابراين سوند ديگر امكان خارج شدن از مثانه را ندارد. پس هر زمان كه بخواهند سوند را براي مدت طولاني در مثانه نگه دارند مي‌توانند از اين روش استفاده كنند، چرا كه سوندهاي معمولي فورا ليز مي‌خورند و از مثانه خارج مي‌شوند اما اين سوندها به‌علت گيركردن بادكنك در ابتداي مجرا، هيچ‌گاه خارج نمي‌شوند مگر اينكه پزشك يا پرستار با يك سرنگ بادكنك را خالي كند. اما نكته مهم اين است كه اين بادكنك تنها بايد زماني باد شود كه بادكنك و سر داخلي سوند به‌طور كامل در مثانه قرار گرفته است. مثانه حجم بسيار زيادي دارد و بادكنك در داخل آن مي‌تواند به راحتي و بدون آسيب‌رساندن به بيمار باد شود. اما اگر اين بادكنك و سر داخلي سوند در داخل مجرا باد شود و متسع شود با توجه به اينكه قطر مجرا كوچك است به تدريج باعث پاره‌شدن و آسيب وسيع به مجرا مي‌شود. پس اين سوندها هيچ‌وقت نبايد توسط فرد ناآشنا كار گذاشته شوند و كارگذاري آنها حتما بايد توسط فرد آشنا به اين روش مثل يك پرستار باتجربه يا پزشك صورت گيرد. خارج‌سازي اين سوندها هم حتما بايد توسط همين افراد صورت گيرد. هيچ‌وقت نبايد سعي كرد كه اين سوندها را با زور و كشيدن از جا خارج كرد چرا كه بادكنكي كه در انتهاي آن در داخل مثانه باد شده است در هنگام خروج به‌علت قطر زياد خود آسيب به مجرا وارد مي‌كند كه با خونريزي همراه مي‌شود.
سوند فوق عانه‌اي
اين سوندها كه در اصطلاح پزشكي سوند سوپراپوبيك هم ناميده مي‌شوند، نسبت به دو نوع سوند قبلي كمتر به كار گرفته مي‌شوند. برخلاف دو نوع سوند قبلي كه براي كارگذاري آنها، لوله از درون مجراي ادرار رد مي‌شد، در اين موارد سوند از پوست قسمت‌هاي پاييني شكم وارد مثانه مي‌گردد. يعني توسط پزشك يا جراح سوراخي در پوست پايين شكم ايجاد مي‌شود و سپس سوند از پوست و بافت‌هاي روي مثانه رد مي‌شود تا به داخل مثانه برسد.
سوندهاي داخلي
در تمام سوندهايي كه تاكنون گفتيم يك سر سوند خارج از بدن بيمار است تا ادرار را از مثانه به بيرون تخليه كند. اما بايد گفت سوندهايي هم وجود دارند كه در آنها هر دو سر سوند در داخل بدن بيمار است. به‌طور مثال درنظر بگيريد كه انسدادي در فاصله بين كليه تا مثانه ايجاد شود. اين مساله باعث مي‌شود كه ادرار نتواند از كليه به مثانه برسد تجمع ادرار در كليه مربوطه باعث آسيب رسيدن به نسج كليه و تخريب آن و در ضمن علائمي مثل درد و ناراحتي در پهلوي همان سمت مي‌شود. تنها راه اين است كه به نحوي امكان دفع ادرار از آن كليه فراهم شود. براي اين منظور 2 كار مي‌توان انجام داد:
.1 نفروستومي: در اين روش مثل سوند سوپراپوبيك لوله را از پوست پهلوها رد مي‌كنند (پس باز هم به سوراخ‌كردن پوست نياز پيدا مي‌شود) و لوله را به درون لگنچه كليه مي‌رسانند تا ادراري كه در آنها جمع مي‌شود از اين مسير به بيرون بدن دفع شود.
.2 سوند :j-j اين سوندها از يك طرف در درون مثانه قرار مي‌گيرند و از طرف ديگر به لگنچه كليه مي‌رسند. با اين حساب هرگونه انسدادي كه در بين راه كليه تا مثانه وجود دارد را از سر راه برمي‌دارند و اين امكان را برقرار مي‌كنند كه ادرار بدون ممانعت از كليه به مثانه برسد.
بقيه مراحل دفع ادرار با اين حساب مثل حالت عادي نيازمند دفع ادرار توسط فرد است. كارگذاري اين ابزارها نيازمند يك جراحي كوچك است پس از انجام جراحي، ديگر فرد نه سوند خود را مي‌بيند و نه وجود آن را د ر بدن خود حس مي‌كند
نكات قابل توجه در مورد سوندها
سوندها ابزارهایی خارجی هستند كه برای كمك به دفع ادرار به درون بدن وارد می‌شوند. پس همیشه نیاز است كه در مورد آنها موارد خاصی را رعایت كرد:
۱) تجویز و تعیین نیاز به كارگذاری سوند حتما باید طبق صلاحدید و نظر پزشك باشد.
هیچ‌وقت به‌طور سرخود و بدون مشورت با پزشك برای خود یا اطرافیان خود سوند نگذارید.
۲) سوندها بروز عفونت ادراری را تسهیل می‌كنند. پس همیشه در مورد آنها باید تمام مسائل بهداشتی به‌طور دقیق رعایت شوند.
۳) به سوندها معمولا كیسه‌ای متصل می‌شود تا در آن ادرار جمع‌آوری شود. سعی كنید هرچه سریع‌تر ادرار موجود در داخل این كیسه‌ها را خالی كنید تا محیط مناسبی برای رشد میكروب فراهم نشود.
۴) همان‌طور كه گفته شد در افرادی كه سوند دارند عفونت ادراری راحت ایجاد می‌شود. پس اگر علائمی مثل درد كلیه ها یا پایین شكم یا تب ایجاد شد، حتما هرچه سریع‌تر به پزشك مراجعه كنید.
۵) گاهی پزشك برای پیشگیری از سوارشدن عفونت بر روی سوند ادراری، ترجیح می‌دهد كه برای بیمار آنتی‌بیوتیك مصرف كند. در این موارد سعی كنید آنتی‌بیوتیك‌ها به‌طور مرتب مصرف شوند.
۶) در صورت مشاهده خون، لخته، چرك یا تغییر رنگ در ادراری كه در كیسه ادرار جمع شده است، وضعیت را هرچه سریع‌تر به اطلاع پزشك معالج برسانید.
۷) هیچ‌گاه سر خود و بدون مجوز پزشك اقدام به خارج‌سازی سوند نكنید. به‌دنبال این كار ممكن است احتباس ادراری رخ دهد كه بسیار دردناك و آسیب‌رسان است. در ضمن برخی از سوندها، نظیر سوندهای فولی كه پیش از این توضیح دادیم برای خارج‌سازی نیاز دارند كه در ابتدا بادكنك آنها تخلیه شود. بدون این كار، بادكنك در هنگام خروج مجرای ادراری را پاره می‌كند. پس خروج آنها را به فرد خبره در این زمینه واگذار كنید.
۸) برخی افرادی كه توانایی تخلیه ادرار را از دست داده‌اند نیاز دارند كه هرچند ساعت یك بار برای خود سوندگذاری كنند. این روش كه تخلیه متناوب و پاكیزه ادرار نام دارد، برای سلامت كلیه و مجاری ادراری این افراد ضروری است و این افراد نباید این كار را در فواصل مورد نظر فراموش كنند. در ضمن چون این كار ممكن است برای مدت‌های طولانی لازم باشد، باید یاد بگیرند كه این كار را با حداقل آسیب، پس از مصرف میزان كافی از مواد لغزنده و نرم‌كننده و نیز با رعایت كامل شرایط استریل انجام دهند.
پاک کردن سوند ادراری برای پیشگیری از عفونت مهم است.
برای مراقبت درست از سوند ادراری این نکات را رعایت کنید:
خود سوند و نیز پیشابراه و پوست اطراف آن را هنگامی که سوند در بدن قرار دارد، روزانه با آب و صابون بشویید.
پس از هر بار اجابت مزاج، پیشابراه و سوند را با آب و صابون بشویید.
کیسه جمع‌آوری ادرار را پایین‌تر از سطح کلیه‌ها قرار دهید تا از پس زدن ادرار جلوگیری شود.
هر هشت ساعت یک بار کیسه ادرار را خالی کنید.
در صورت بند آمدن سوند یا بروز علائم درد و عفونت باید سوند را تعویض کنید.
نحوه مراقبت از سوند ادراري در منزل
نحوه مراقبت :
لطفا قبل و پس از دست زدن به لوله ادراي و كيسه تخليه دستها را بشوئيد .
براي جلوگيري از آلودگي لوله ادراي را از كيسه تخليه جدا نكنيد .
كيسه ادرار را بالاتر از سطح بدن قرار ندهيد زيرا ادرار آلوده وارد مثانه مي شود و باعث عفونت مثانه مي شود .
كيسه تخليه ادرار نبايد با زمين تماس داشته باشد بهتر است بصورت قلاب هايي از لب تخت آويزان باشد .
ادرار درون كيسه تخليه را حداقل هر 8 ساعت يكبار و يا در صورت زياد بودن حجم ادرار با فواصل كمتر تخليه كنيد .
از دست كار يي دليل لوله و كيسه تخليه خودداري كنيد .
لوله اداري بايد هر 2 هفته يكبار تعويض شود
و در صورت مستعد بودن بيمار به عفونت مجاري ادراري طبق دستور پزشك تعويض گردد.
مراقب تا خوردن يا پيچ خوردن و بسته شدن لوله ادراري باشيد . ادرار بايد به راحتي در لوله جريان داشته باشد .
در صورتي كه از سوي پزشك معالج منعي وجود نداشته باشد مايعات را به ميزان فراوان مصرف كنيد .
در صورت مشاهده علائم زير به پزشك اطلاع دهيد :
· وجود خون در ادرار – ادرار كدر – تب ولرز ووجود خون وترشحات چركي در ادرار.
· لازم به ذكر است كه تعويض يا در آوردن لوله ادراري بايد توسط افراد با تجربه انجام شود تا از صدمه رسيدن به مجراي ادراي بيمار جلوگيري شود
نکته مهم
بسياری از افراد با انجام مراقبتهای لازم قادر به ممانعت از بروز عفونت ادراری هستند. مهم ترين مرحله برای کسانی که درون مثانه خود کتیتر قرار می دهند مصرف مايعات ، مايعات و باز هم مايعات است. آن قدر بايد معايات بنوشيد که ظاهر ادرار شما مثل آب و يا زرد بسيار کمرنگ يا کاملا" بی رنگ باشد. به دنبال افزايش مصرف مايعات ، تعويض کاتاتر در کاهش ميزان باکتری در ادرار کمک می کند، زيرا با تجمع باکتريها درون و اطراف کاتاتر دفع باکتری از ادرار بيشتر خواهد بود. در کل ، تعويض ماهيانه کاتاتر برای حفظ سلامت کافی است. اما کسانی که در گذشته دچار عفونت های مکرر شده اند و نيز احتمال رسوب مواد معدنی در ديواره کاتار و مسدود شدن آن وجود دارد. بايد زودتر کاتاتر خود را تعويض نمايند
طریقه ظرف شستن در خابگاه
کاربرد بیوشیمی در پزشکی